Có nên dạy trẻ học đọc từ sớm? (Phần 1)

Có nhiều ý kiến trái chiều về việc dạy trẻ học đọc từ sớm. Một vài người cho rằng trẻ nên được phát triển một cách tự nhiên và thoải mái nhất trước khi bước vào quá trình giáo dục chính quy. Cũng có người sợ trẻ nhỏ chưa đủ nhận thức để làm một việc của một đứa trẻ 6 – 7 tuổi bình thường mới làm –  đó là nhận biết và đọc được mặt chữ. Vậy tại sao vẫn có những phụ huynh quyết tâm dạy con học đọc từ sớm và thực tế đã chứng minh những đứa trẻ ấy có thể làm chủ kỹ năng đọc tương tự như việc học đi, học nói?

Theo nghiên cứu của các nhà tâm lý trên thế giới, giai đoạn từ 0 – 6 tuổi là giai đoạn vàng để phát triển trí tuệ. Trong đó, thời kỳ tối ưu để nhận biết mặt chữ là trước 3 tuổi.                                                                        Phương án 0 tuổi - GS. Phùng Đức Toàn -

Để trả lời câu hỏi này, chúng ta hãy cùng tìm hiểu những lợi ích khi trẻ học đọc từ sớm mang lại.

Dưới góc độ khoa học

Não bộ cũng có giai đoạn phát triển nhất định. Khi trẻ học đọc từ sớm, não bộ trẻ sẽ được vận động sớm. Học đọc sớm đóng vai trò như một loại dưỡng chất cung cấp những kích thích kịp thời để thúc đẩy não bộ phát triển tốt hơn.

Não trẻ ở độ tuổi sơ sinh có tốc độ phát triển nhanh hơn so với các độ tuổi về sau này. Khi bé mới sinh, kích thước não bằng 25% kích thước não người lớn, 6 tháng tuổi là 50%, 1 tuổi là 75%, 2 tuổi là 80% và đến 6 tuổi não bé đã phát triển gần bằng kích thước não người lớn. Càng về sau tốc độ phát triển của não càng chậm lại. 

Song song với việc phát triển kích thước, các kết nối quan trọng trong não cũng hình thành từ sớm. Một em bé khỏe mạnh được sinh ra với khoảng 100 tỉ tế bào thần kinh và gần như là toàn bộ số lượng tế bào thần kinh não bộ sẽ đạt được. Trên các tế bào thần kinh có khả năng mọc lên đến hàng chục nghìn sợi nhánh thần kinh – bộ phận cấu tạo chất xám và các khớp thần kinh – bộ phận đảm bảo thông tin được truyền thông suốt trong não bộ. Sự sinh ra của những kết nối này chính là kết quả trực tiếp của những kích thích mà trẻ nhận được ngay từ giai đoạn đầu đời, tạo tiền đề cho khả năng học hỏi và phát triển trí tuệ về sau.

Một trong những phương pháp dạy trẻ học đọc từ sớm nổi tiếng nhất trên thế giới là phương pháp thẻ chữ của Glenn Doman. Phương pháp Glenn Doman được xây dựng dựa trên đặc trưng của não bộ. “Đọc không phải là một môn học - đó là một chức năng của não bộ.” http://www.iahp.org/

Dưới góc độ tâm lý

Dạy trẻ học đọc từ sớm tận dụng giai đoạn tìm hiểu không lựa chọn của trẻ. Nó khởi nguồn từ bản tính tò mò của trẻ, đáp ứng nhu cầu khám phá thế giới vạn vật và khơi dậy khả năng tự thỏa mãn nhu cầu ấy một cách độc lập.    

Một đứa trẻ sinh ra đời, mở ra trước mắt một cuộc sống mới đầy ắp những điều mới mẻ và lạ kỳ. Mọi thứ đều được lĩnh hội một cách tự nhiên, chưa phân biệt khó – dễ, sợ – không sợ mà chỉ có hứng thú – không hứng thú hay yêu thích – cự tuyệt. Vì nắm bắt được tâm lý này của trẻ, cha mẹ và người thân biến quá trình học đọc sớm thành một chuỗi những trò chơi vui vẻ, gắn kết, và nhất là không có áp lực. Ngược lại, ỷ lại vào sự giáo dục của nhà trường có thể sinh ra tâm lý cự tuyệt, đối phó ở trẻ. Vì khi ấy, đọc trở thành một nhiệm vụ bắt buộc và trẻ tự ý thức rằng hoạt động vui chơi thường dễ dàng và thú vị hơn hoạt động học tập.

Trẻ không ngừng tò mò về mọi thứ diễn ra xung quanh mình. Bé quan sát, sờ, nếm, ngửi, lắng nghe… để tìm hiểu xem chúng là gì và dựa vào thông tin mà bạn cung cấp để định nghĩa chúng một cách cụ thể hơn. Sử dụng giác quan và ghi nhớ chính là cách bé dần xây dựng nhận thức về các sự vật sự việc. Bạn cũng có thể cho rằng bé không cần thiết phải biết đọc mới khám phá được thế giới. Quan niệm này không sai; nhưng chưa biết đọc nghĩa là bé cũng vô tình bỏ qua một thế giới cũng sinh động và quan trọng không kém – thế giới của sức sáng tạo, trí tưởng tượng và của những tri thức mà chưa chắc bé sẽ tìm thấy từ gia đình hay trong cuộc sống thường ngày.

Dạy bé học đọc từ sớm là quá trình giúp bé làm quen với chữ (ấn tượng) bằng nhiều giác quan khác nhau, sử dụng chúng một cách vô thức (ghi nhớ thông qua trải nghiệm) dần tiến đến sử dụng chúng một cách có ý thức (hiểu). Trẻ sớm biết đọc sẽ nhanh tự tư duy, không bị giới hạn bởi nguồn tri thức của bất kỳ ai để thỏa mãn nhu cầu khám phá vô hạn của bản thân. Dạy bé học đọc sớm thực chất là việc bạn khơi dậy động lực nội tại trong bé vì kỹ năng đọc của bé sẽ được hình thành và phát triển dựa trên niềm yêu thích và đam mê. Đây vốn là chìa khóa thành công của con người trong mọi lĩnh vực.

Một vài nguyên tắc dạy trẻ học đọc sớm: Thực hiện “dạy có chủ ý và lý trí” nhưng “học trong sự vô tư và vui vẻ”.Khơi dậy niềm đam mê – động lực nội tại cho trẻ. Các trò chơi trong cuộc sống chính là kim chỉ nam. - GS. Phùng Đức Toàn - Trẻ quan niệm học là chơi. Dừng lại trước khi trẻ cảm thấy chán. Đừng bao giờ kiểm tra trẻ. - TS. Glenn Doman -

Xem thêm: Có nên dạy trẻ học đọc từ sớm? (Phần 2)